Friday 26 June 2015

053-3 Mạn hứng (kì tam) 漫興 (其三)




鹿






Ô thố thông thông vãn bất lưu
Hồi đầu vạn sự tổng nghi hưu
Không hoa huyễn nhãn miên tiêu lộc (1)
Tục cảnh kinh tâm suyễn nguyệt ngưu (2)
Ải ốc thê thân kham độ lão
Thương sinh tại niệm độc tiên ưu (3)
Bành thương (4) tang cốc (5) đô hưu luận
Cổ vãng kim lai hạc (6) nhất khưu

Chú thích
 

(1) Tiêu lộc 蕉鹿: Do điển Tiêu lộc mộng 蕉鹿夢, xưa có người tiều phu nước Trịnh 鄭 bắt được con hươu, đem giấu một nơi, che dưới lá chuối. Sau tìm lại không được, cho rằng mình đã chiêm bao.
(2) Suyễn nguyệt ngưu 喘月牛: Ở miền Giang Hoài 江淮 đất Ngô 吳 có loài trâu rất sợ nắng, thấy trăng lên tưởng là mặt trời, sợ thở hổn hển.
(3) Tiên ưu 先憂: Phạm Trọng Yêm 范仲淹 (989-1052): Nhiên tắc hà thời nhi lạc da? Kì tất viết: "Tiên thiên hạ chi ưu nhi ưu, hậu thiên hạ chi lạc nhi lạc" 然則何時而樂耶?其必曰: 先天下之憂而憂,後天下之樂而樂 (Nhạc Dương Lâu kí 岳陽樓記) Mà lúc nào mới được vui? Tất đáp rằng: "Lo trước cái lo của thiên hạ, vui sau cái vui của thiên hạ."
(4) Bành thương 彭殤: Bành là sống lâu, thương là chết non. Trang Tử 莊子: Mạc thọ ư thương tử, nhi Bành Tổ vi yểu 莫壽於
殤子, 而 彭祖為夭 (Tề vật luận 齊物論) Không ai thọ hơn đứa trẻ chết yểu, mà ông Bành Tổ là chết non.
(5) Tang cốc 臧穀: Theo sách Trang Tử 莊子 (chương Biền mẫu 駢拇), Tang và Cốc cùng chăn cừu. Tang ham đọc sách, Cốc mê cờ bạc. Cả hai đều đánh mất cừu như nhau.
(6) hạc 貉: Một giống thú giống như con hồ 狐 (cáo) đầu mũi nhọn, tính hay ngủ, ngày ngủ đêm ra ăn các loài sâu, lông loang lổ, rậm mà mượt ấm, dùng may áo ấm. Con hạc 貉 cùng ở một hang với con hoan 獾, ra ngoài đi theo nhau.

Dịch nghĩa:
Mạn hứng (bài 3)

Vầng ô bóng thỏ (mặt trời và mặt trăng, thời gian) vùn vụt đi, không kéo lại được
Quay đầu nhìn lại, muôn việc đều nên thôi
Đốm hoa làm lóa mắt như giấc mơ giấu hươu dưới lá chuối
Cõi tục ghê lòng tựa như trâu thở phì phò khi thấy trăng lên
Nương thân dưới mái nhà lụp xụp có thể qua tuổi già
Lòng luôn nghĩ đến dân đen, một mình lo trước thiên hạ
Sống lâu hay chết yểu, thằng ở hay con đòi đều không nên bàn đến làm gì
Xưa qua nay lại, như con hạc cùng ở trong cái gò

Dịch thơ:
Mạn hứng (bài 3)

Vầng ô bóng thỏ níu sao mà,
Nhìn lại muôn điều đáng bỏ qua.
Lóa mắt chiêm bao hươu lá giấu,
Ghê lòng trâu suyễn ánh trăng lòa.
Mái nghèo nương náu thong dong lão,
Dân khổ lo toan canh cánh ta.
Yểu thọ, dở hay thôi cãi cọ,
Xưa nay chồn cáo một gò qua.


(Đặng Thế Kiệt dịch)


v. 2023-01-18 hvtd-td v2 img2



053-1 Mạn hứng (kì nhất) 漫興 (其一)









滿滿

Thế lộ sa đà tuyết thượng điên
Nhất sinh lạc thác cánh kham liên
Nhi tôn chủng phúc (1) lưu tâm địa
Ngư điểu vong tình lạc tính thiên
Tảo tuyết chử trà hiên trúc hạ
Phần hương đối án các mai biên
Cố sơn tạc dạ triền thanh mộng
Nguyệt mãn Bình Than tửu mãn thuyền

Chú thích

(1) chủng phúc 種福: vun trồng phúc lành. Cũng như tích phúc 積福.

Dịch nghĩa:
Mạn hứng (bài 1)

Đường đời lần lữa vẫn chưa nên việc, tuyết đã trắng cả đầu
Một đời luân lạc càng đáng thương
Vun trồng phúc đức cho con cháu, để lại "đất cõi lòng" (tâm địa)
Như chim cá không nghĩ ngợi gì cả, vui với "tính trời" (tính thiên)
Quét tuyết nấu trà dưới mái hiên cạnh khóm trúc
Đốt hương ngồi trước án trên gác bên cây mai
Núi cũ đêm qua vấn vương giấc mộng đẹp
Trăng chiếu đầy sông Bình Than, rượu đầy thuyền

Dịch thơ:
Mạn hứng (bài 1)

Tuyết trắng đỉnh đầu vẫn chửa nên,
Một đời luân lạc cảm niềm riêng.
Đất lành vun xới truyền con cháu,
Tánh gốc thong dong vui cá chim.
Ðọc sách hương trầm mai cạnh gác,
Nấu trà nước tuyết trúc bên hiên.
Ðêm qua núi cũ triền miên mộng,
Trăng ngập đầy sông, rượu ngập thuyền.


(Đặng Thế Kiệt dịch)




Thursday 25 June 2015

052 Thu nhật ngẫu thành 秋日偶成











Tiêu tiêu trụy diệp hưởng đình cao
Bệnh cốt tài tô khí chuyển hào
Thiên địa tư văn tòng cổ trọng
Hồ san thanh hứng nhập thu cao
Kính trung bạch phát giai nhân lão
Thân ngoại phù danh mạn nhĩ lao
Miễn tưởng cố viên tam kính cúc
Mộng hồn dạ dạ thướng quy đao

Dịch nghĩa:
Ngày thu tình cờ viết thành

Lao xao lá rụng vang ngoài sân
Bệnh vừa mới lành, chí khí trở nên phấn chấn
Nền tư văn trong trời đất, từ xưa vốn trọng
Hứng thanh nhã đối với núi và hồ, vào thu càng cao
Tóc bạc trong gương cùng với người già đi
Danh hão ngoài thân, các người cứ mặc tình nhọc công theo đuổi
Từ nơi xa tưởng nhớ ba luống cúc nơi vườn cũ
Hồn mộng đêm đêm lên chiếc thuyền nhỏ trở về

Dịch thơ:
Ngày thu tình cờ viết thành

Lao xao tiếng lá rụng bên sân,
Bệnh mới hết xong, sảng khoái thần.
Trời đất tư văn thời cổ trọng,
Núi sông nhã hứng buổi thu thâm.
Trong gương tóc trắng già theo tuổi,
Ngoài vỏ danh hờ nhọc lấy thân.
Vườn cũ nhớ thương ba luống cúc,
Đêm đêm thuyền mộng ghé về thăm.


(Đặng Thế Kiệt dịch)


v. 2023-01-18 hvtd-td v2 img2



Wednesday 24 June 2015

048-1 Hải khẩu dạ bạc hữu cảm (kì nhất) 海口夜泊有感 (其一)











Hồ hải niên lai hứng vị lan
Kiền khôn đáo xứ giác tâm khoan
Nhãn biên xuân sắc huân nhân túy
Chẩm thượng triều thanh nhập mộng hàn
Tuế nguyệt vô tình song mấn bạch
Quân thân tại niệm thốn tâm đan
Nhất sinh sự nghiệp thù kham tiếu
Doanh đắc phù danh lạc thế gian

Dịch nghĩa:
Đêm đậu thuyền ở cửa biển cảm hứng (bài một)

Mấy năm nay cái hứng hồ hải vẫn chưa hết
Trong trời đất đến đâu cũng thấy lòng thung dung thư thái
Bên mắt, sắc xuân hâm ấm người ngây ngất
Trên gối, tiếng thủy triều đi vào giấc mộng trong đêm lạnh
Năm tháng vô tình, hai mái tóc bạc
Quân thân ghi dạ, một tấc lòng son
Sự nghiệp một đời thật đáng buồn cười
Còn được chút phù danh rớt giữa thế gian

Dịch thơ:
Đêm đậu thuyền ở cửa biển cảm hứng (bài một)

Hồ hải bao năm hứng vẫn còn
Đất trời đâu cũng cứ thong dong
Sắc xuân đưa mắt say lòng khách
Sóng biển gối đầu đắm mộng hồn
Năm tháng vô tình, vầng tóc bạc
Nước nhà ghi dạ, tấm lòng son
Người đời sự nghiệp buồn cười nhỉ
Một chút phù danh rớt thế gian


(Đặng Thế Kiệt dịch)



v. 2023-01-18 hvtd-td v2 img2


Tuesday 23 June 2015

042-1 Thu dạ khách cảm (kì nhất) 秋夜客感 (其一)











Lữ xá tiêu tiêu tịch tác môn
Vi ngâm tụ thủ quá hoàng hôn
Thu phong lạc diệp ki tình tứ
Dạ vũ thanh đăng khách mộng hồn
Loạn hậu phùng nhân phi túc tích
Sầu trung tống mục ngụ càn khôn
Ðáo đầu vạn sự giai hư huyễn
Hưu luận Phàm vong dữ Sở tồn (1)

Chú thích

(1) Sở tồn 楚存: Sở vương dữ Phàm quân tọa. Sở tả hữu viết: Phàm vong giả tam. Phàm quân viết: Phàm chi vong giả bất túc dĩ táng ngô tồn. Sở chi tồn bất túc dĩ tồn tồn. Do thử quan chi tắc vị thủy vong nhi Sở vị thủy tồn dã 楚王與凡君坐. 楚左右曰 : 凡亡者三. 凡君曰: 凡之亡者不足以喪吾存. 楚之存不足以存存. 由此觀之則凡未始亡而楚未始存也 (Trang Tử 莊子, Ðiền Tử Phương 田子方) Vua Sở ngồi nói chuyện với vua Phàm. Kẻ tả hữu của vua Sở bảo rằng nước Phàm có ba lần mất. Vua Phàm nói với vua Sở: Nước Phàm mất không ảnh hưởng gì đến sự tồn tại của tôi thì nước Sở còn cũng không đủ để bảo rằng vua Sở còn tồn tại hay không. Xét như vậy thì nước Phàm vị tất đã mất mà nước Sở vị tất đã còn (Trang Tử Nam Hoa Kinh, Nguyễn Hiến Lê dịch, trang 391).

Dịch nghĩa:
Ðêm thu ở đất khách cảm hoài

Nơi quán trọ đìu hiu lấy chiếu làm cửa
Khoanh tay ung dung, ngâm khe khẽ, trời gần tối
Gió thu lá rụng, tình lữ thứ
Đêm mưa ngọn đèn leo lét, mang mang hồn mộng nơi đất khách
Sau cơn li loạn, người gặp không ai là kẻ quen biết cũ
Trong mối sầu, đưa mắt gửi ý tứ vào trời đất
Rốt cục muôn việc đều là hư ảo
Thôi đừng bàn luận làm chi chuyện nước Phàm mất với nước Sở còn

Dịch thơ:
Ðêm thu ở đất khách cảm hoài

Quán trọ đìu hiu cửa chiếu giăng,
Khoanh tay ngâm khẽ quá hoàng hôn.
Gió thu lá rụng — tình cô lữ,
Mưa tối đèn xanh — khách mộng hồn.
Sau loạn, người trông đều mặt lạ,
Trong sầu, ý gửi suốt càn khôn.
Rốt cùng muôn việc đều hư ảo,
Thôi luận bàn chi nước mất còn.


(Đặng Thế Kiệt dịch)



v. 2023-01-18 hvtd-td v2 img2

Monday 22 June 2015

030-2 Chu trung ngẫu thành (kì nhị) 舟中偶成 (其二)











Hải giác thiên nhai tứ ý ngao
Kiền khôn đáo xứ phóng ngâm hào
Ngư ca tam xướng yên hồ khoát
Mục địch nhất thanh thiên nguyệt cao
Thanh dạ bằng hư quan vũ trụ
Thu phong thừa hứng giá kình ngao
Du nhiên vạn sự vong tình hậu
Diệu lí chân kham phó trọc lao

Dịch nghĩa:
Trong thuyền ngẫu nhiên làm thành

Góc biển chân trời mặc ý rong chơi
Trong cõi trời đất đến đâu cũng phóng bút làm thơ
Ca chài mấy khúc, khói hồ trải rộng mênh mông
Sáo mục đồng trổi lên một tiếng, trăng trời lên cao vút
Đêm thanh ngự lên hư không mà ngắm xem vũ trụ
Gió thu thừa hứng cỡi kình ngao
Muôn việc đời dằng dặc sau khi quên hết
Thấy lẽ huyền diệu thật đáng phó cho chén rượu đục

Dịch thơ:
Trong thuyền ngẫu nhiên làm thành

Góc biển chân trời mặc tự do
Càn khôn đâu chẳng viết thành thơ
Ca chài vang vọng, khói lan rộng
Sáo mục lên cao, trăng vút mơ
Đêm lặng hư không xem vũ trụ
Gió thu hứng khởi cỡi kình ngư
Việc đời dằng dặc quên đâu hết
Diệu lí tay nâng rượu một vò


(Đặng Thế Kiệt dịch)




v. 2023-01-18 hvtd-td v2 img2